اتصال کوتاه

.

.

از آنجا که در خانه اکثر دوستداران الکترونیک انواع و اقسام وسایل مستعمل الکترونیکی وجود داشته و اصولا کسی هم از ایشان تمایل به دورریختن آنها را ندارد، یکی از جذاب ترین فعالیت ها برای این دسته از افراد، ساخت وسایل با استفاده از این دورریزهای دوست داشتنی است. از جمله این قطعات، «تیونر تلویزیون» است که وسوسه ی ساخت یک گیرنده با استفاده از آن در ذهن رادیو آماتورها معمولا مشغول جولان می باشد! این نوع تیونرها را می توان از تلویزیون های قدیمی و یا دستگاه های پخش ویدیو (ویدیوتیپ) بازیابی کرد.

.

خلاصه ی شرح مدار

در این نوشتار ساخت یک گیرنده با بازه فرکانسی 50 تا 900 مگاهرتس با استفاده از یک تیونر مستعمل آنالوگ تلویزیون های معمولی تشریح شده است. آی.سی. 74HC14 به همراه دو دیود و اجزا و افزاره های پیرامون شان نقش تامین کننده ی ولتاژ تنظیم «دیود خازنی» (وریکپ) در پایانه ی VT تیونر را بر عهده دارد. این ولتاژ از صفر تا حدود 30 ولت قابل انتخاب می باشد. همچنین، آی.سی. TA7358 و مدار مجتمع TBA120S وظایف متعددی بعد از خروجی «فرکانس میانی» (IF) را همچون «تقویت IF»، «نوسان سازی»، «میکساژ فرکانس بالا» و «آشکارسازی» یا «دمدولاسیون» اطلاعات و نهایتاً تهیه سیگنال اولیه صوتی و تحویل آن را به تقویت کننده ی قدرت صوتی (آی.سی. LM386) به عهده دارند. عوض کردن باند بوسیله یک کلید سلکتور 3 وضعیتی به صورت دستی صورت می پذیرد.

.

طراحی اولیه و رفع اشکال آن

طرح این مدار نخستین بار توسط یک رادیوآماتور با شناسه یPY2OHH انتشار پیدا کرد. در شماتیک اولیه ی ارائه شده از طرف او، جاگذاری فیزیکی آی سی TBA120S به صورت اشتباه (وارونه) علامت گذاری شده بود.

.

.

با نگاهی به داده برگِ آی.سی. TBA120S  متوجه خواهید شد که اگر این شماتیک را جهت مونتاژ به عنوان الگو در نظر بگیرید، آنگاه پایه های آی.سی. مذکور را بایستی 180 درجه از زیر به طرف رو برگردانده و سپس آنها را لحیم کرد. ظاهرا این اِشکال خیلی ساده و عجیب از چشم طراح دور مانده است، طوری که نگارنده ی این سطور در چندین سایت در یادداشت های کاربران متوجه گلایه آنها از کارنکردن مدار شده بود. به هر صورت، در ادامه شماتیک اصلاح شده (توضیح داده شده) به همراه طرح فیبر مدار چاپی که توسط دوست عزیزم، آقای محمد رضا رنجکش، تهیه گردید جهت استفاده علاقه مندان تقدیم می گردد.

.

.

.

.

نکات تشریحی زیر جهت علاقه مندان به ساخت این مدار قابل بیان می باشد:

1-     «فیلتر امواج سطحی» (SAW Filter) مورد استفاده در این مدار توسط طراح برزیلی آن از نوعی است که در گیرنده های تلویزیون قاره ی آمریکا به کار برده می شود و مشخصه ی آن از لحاظ فرکانس در حدود 45 مگاهرتز می باشد. تصویر نمونه هایی از این فیلتر را در زیر می بینید. همان طور که دیده می شود، شکل ظاهری این فیلترها بیش تر به صورت یک دکمه ی فلزی و یا یک خازن سرامیکی 5 پایه است. در سمت راست این تصویر منحنی پاسخ فرکانس فیلترهای امواج سطحی دیده می شود. منحنی مشخصه ی داده شده در این جا مربوط به یک فیلتر تلویزیون با سیستم اروپایی (فرکانس پایه 38 مگاهرتز) است. باند گذر این فیلتر در حدود 5 مگاهرتز است.

.

.

اگر این فیلتر گیرتان نیامد، می توانید به جای آن یک خازن یک نانوفاراد را مورد استفاده قرار دهید. من هر دو را امتحان کردم و تغییر چشمگیری در نتیجه دیده نمی شد، هر چند که استفاده از فیلتر مذکور در اولویت می باشد. در صورت استفاده از این فیلتر، اتصال پایه ها را حتماً با توجه به داده برگ مربوط به این افزاره انجام دهید.

2-     تیونر مورد استفاده ی نگارنده ساخت شرکت «شارپ» و از گروه تیونرهای آنالوگ می باشد. البته روشن است که تمامی تیونرهای آنالوگ با پایه های استاندارد زیر می توانند در این مدار به کار گرفته شوند:

.

.

3-     تیونرهای دارای پایه های SCL و SDA که به نام «تیونر دیجیتال» معروف هستند، در این مدار مورد تجربه نگارنده واقع نشده اند.

4-     با این مدار من موفق به دریافت ایستگاه های رادیویی باند اف.ام. شده ام و برای نیل به مابقی انتظاراتم در حال بررسی بیش تر  و ایجاد تغییر در مدار هستم که در صورت حصول نتایج دلخواه، مجدداً به اطلاع خواهم رساند. البته قابل توجه آن که ساخت مدار بر روی فیبر مدار چاپی که جدیدا طرح شده و دارای زمین (گراند) مناسبی می باشد بسیار بهتر از نمونه اولیه ساخته شده توسط نگارنده خواهد بود.

.

.

5-     اتصال آنتن به تیونر توسط نگارنده با استفاده از کابل 50 اهم و عینا مانند اتصال تلویزیون به آنتن بوده است. قطعا استفاده از آنتن های دیگر با توجه به بازه گسترده ی دریافتی دستگاه در فرکانس های مختلف دیگر، بهره (Gain) های مختلفی را ایجاد خواهد نمود.

6-     تامین ولتاژ لازم برای پایه AGC مستقیما از طرف خط تغذیه +VCC صورت می پذیرد. نگارنده بهترین مقدار را در وضعیت باند (VHF1) BL برابر 8/2 ولت با استفاده از ولوم 10 کیلواهم بدست آورد. همچنین تغذیه مدار در کلیه حالات با استفاده از 12ولت رگوله شده با کیفیت عالی تامین شده بود.

7-     آی.سی. 74HC14 وظیفه ی وارونگری (اینورتر) و بالابردن ولتاژ برای تامین ولتاژ تنظیم وریکپ را بر دوش دارد. در این مدار از دو پتانسیومتر استفاده به عمل آمده است که یکی برای تنظیم عادی (Coarse) و دیگری برای تنظیم دقیق فرکانس (Fine Tuning) در نظر گرفته شده است. با مقادیر داده شده روی نقشه، با پتانسیومتر تنظیم دقیق می توان مقدار فرکانس را در حدود 5% تغییر داد و بهترین وضعیت فعالیت تیونر را بدست آورد. نگارنده به صورت تجربی با بدست آوردن صدای نویز زمینه (فِش) آن را تنظیم نموده است. (مدار وارونگر یا مبدّل ولتاژ ما قابلیت تولید ولتاژ تا 25 ولت را دارا است که این مقدار بیشینه ی ولتاژ مورد نیاز برای پایه وریکپ در تیونر مورد استفاده بود.)

8-     آی.سی. TA7358 یک مدار مجتمع رادیویی بسیار پر کاربرد و محبوب است و به صورت خلاصه شامل طبقات تقویت RF و «نوسان ساز محلی» و میکسر مربوطه می باشد و پس از دریافت سیگنال لازم از خروجی پایه IF  تیونر و انجام عملیات مذکور، سیگنال حاصله را به بخش بعدی مدار می فرستد.

یادآور می شود که در این مدار می شد از آی.سی.هایی مانند SA602 و SA612 به عنوان مدار «نوسانگر محلی» و همچنین از MC3362 و یا TDA7000 به عنوان «آشکارساز اف.ام.» استفاده نمود که البته آی.سی. اخیر به یک نوسانگر کریستالی بیرونی نیاز می داشت.

9-     آی.سی. «آشکارساز اف.ام» از نوع TBA120S سیگنال خروجی از TA7358 را از طریق یک فیلتر 10/7 مگاهرتزی تحویل می گیرد. این مدار مجتمع به طور خلاصه وظایف طبقات «تقویت فرکانس میانی»، «آشکارساز» یا «دمدولاتور»، و «پیش تقویت کننده ی صوتی» را به عهده دارد. هنگام خرید این مدار مجتمع به پسوند S در نام آن دقت شود، زیرا این آی.سی. با ساختارهای مختلف و تحت نام هایی بدون پسوند و یا با پسوندهایی مانند U و T نیز تولید می شود.

نکته ی قابل توجه دیگر این است که با وجود این که در داده برگ این آی.سی. نسبت به حذف شدید مدولاسیون دامنه (AM) تصریح شده است، اما طراح توانسته است با این مدار مخابرات هواپیمایی را، که دارای مدولاسیون دامنه هستند، با بهترین کیفیت دریافت کند.

طراح این مدار برای سیم پیچ 470 نانوهانری متصل به TBA120S از یک «ترانس IF رادیو اف.ام.» مخصوص فرکانس 10/7 مگاهرتز با حذف کردن خازن داخلی آن و بازپیچی آن با 8 دور سیم، استفاده کرده بود. من برای این سیم پیچ یک «ترانس IF صورتی رنگ»، کار شده در رادیوهای اف.ام. را به کار گرفتم که نتیجه بهتری داد.

10-      توان خروجی صوتی از آی.سی. قبلی بایستی به وسیله ی یک تقویت کننده ی قدرت صوتی به اندازه ی کافی برای راه اندازی یک بلندگو تقویت شود. این امر به آی.سی. معروف LM386 سپرده شده است.

11-     کریستال متصل به اسیلاتور توسط طراح بین 30 تا 33 مگاهرتس منظور گردیده که علی الظاهر بایستی نتیجه ی یکسانی با تنظیمات متفاوت توسط ولوم اصلی تنظیم فرکانس و ولوم تنظیم دقیق (فاین تیونینگ) گرفته شود. (نگارنده از کریستال 32 مگاهرتس استفاده نموده است.)

12-     در کلیپ های زیر می توان کیفیت کار مدار را به خوبی مشاهده کرد.

.

.

.

منبع:

http://py2ohh.w2c.com.br

.

.

مطالب مرتبط:

.

.

درباره نگارنده:

.

.