اتصال کوتاه

.

.

در ربع اول قرن بیستم میلادی، درست یکصد سال پیش، هنگامی که لامپ الکترونی تازه اختراع شده بود، و تنها افزاره‌ی نیمه‌رسانا «آشکارساز گالِنی» بود، برای یکسوسازی برق متناوب با جریان زیاد از روش‌های دیگری استفاده می‌شد. یکی از آن‌ها به کارگیری ویژگی برخی محلول‌های الکترولیت در یکسوسازی جریان متناوب بود. معمولاً از تجمیع تعداد زیادی یکسوساز استفاده به عمل می‌آمد که هر کدام به صورت یک ظرف شیشه‌ای دهان‌گشاد بود که الکترودهای آنود و کاتود آن را نوارهایی از آلومینیوم به همراه فلزات دیگر تشکیل می‌دادند. الکترولیتی که ظرف با آن پر می‌شد، محلول «بوراکس» یا «جوش‌شیرین» بود.

به این ظرف‌های شیشه‌ای در زبان انگلیسی Slop Jar به معنای «لگن ادرار» گفته می‌شد! اگر سریال دایی جان ناپلئون را دیده باشید، در صحنه‌ای دایی جان، که احتمالاً دچار تکرّر ادرار بود و برخلاف آپارتمان‌های محدود امروزی، طی کردن شبانه‌ی فاصله‌ی میان تخت و «مبال» در خانه‌ی اربابی او دشوار بود و قصد رفتن به رختخواب را داشت، به قاسم امر می‌کند: «قاسم! اون گلدون رو بذار کنار تخت!» کاربرد Slop Jar دقیقاً همین بوده که در بیمارستان‌ها و یا در جاهایی که دسترسی به آبریزگاه آسان نبود، از آن برای قضای‌حاجت استفاده می‌شده. حالا چرا تکنسین‌های آمریکایی در آن زمان از این «آبریزگاه سیّار» برای ساخت یکسوسازهای خود استفاده می‌کردند، بر من پوشیده است. اما می‌توانم حدس بزنم که چون برای یکسوسازی به تعداد زیادی از آن‌ها احتیاج داشته‌اند، احتمالاً ارزان‌ترین و در دسترس‌ترین گزینه بوده است. در هر صورت، به نظر می‌رسد که آن‌ها از نظر اندازه و بزرگی، شبیه ظروف شیشه‌ای ترشی و شور امروزی بوده باشند.

در اینترنت می‌توان مقاله‌های زیادی در مورد یکسوسازهای الکترولیتی پیدا کرد، اما در این سری نوشتار در مورد ساختمان، استفاده، نگه‌داری و مشخات فنی این دیودهای مرطوب گفته می‌شود.

.

ساخت یک یکسوساز الکترولیتی

این یکسوساز جریان متناوب در ثانویه‌ی 385-0-385 ولتی یک ترانسفورماتور را به یک ولتاژ مستقیم در حدود 400 ولتی تبدیل می‌کند. برای الکترولیت این یکسوساز از آب‌مقطّر و بی‌کربنات سدیم (جوش شیرین یا بکینگ پورد) استفاده شد که بسیار بهتر از بُرات سدیم (بوراکس) عمل می‌کند.

.

.

در آزمایش خودم ترانس نام‌برده‌شده در بالا را به کار گرفتم و هر یک از بازوهای ولتاژ بالای آن را به مجموعه‌ای از 8 گلدان یکسوساز وصل کردم. سر مشترک پیچش‌های ثانویه‌ی ترانس «خط زمین» است. در این مرحله هیچ فیلتری برای صاف کردن ولتاژ یکسوشده به کار برده نمی‌شود، با وجود این، یک ولتاژ مستقیم 400 ولتی روی ولت‌متر خوانده می‌شود.

.

.

با افزودن یک چوک فیلتر و یک خازن روغنی 20 میکروفارادی، یک منبع تغذیه‌ی اوریجینال سالیان 1920 خواهیم داشت. چنین منبع تغذیه‌ای، وقتی خیلی تمیز و باسلیقه ساخته شود، می‌تواند در بازسازی تجهیزات الکترونیکی مربوط به دوران نوجوانیِ الکترونیک، به عنوان یک وسیله‌ی زیبای دکوراتیو و چشمگیر برای دفتر کار یا ویترین مغازه الکترونیک، به کار گرفته شود.

یکسوسازهای الکترولیتی امروزه هم مورد مصرف قرار دارند. از آن‌ها برای یکسوسازی جریان‌های بسیار بزرگ در برخی صنایع مانند تصفیه پساب، گالوانیزاسیون نیکل، مس و آلومینیوم، پولیش الکتریکی سطوح فلزی استفاده به عمل می‌آید. در صنعت به جای بوراکس یا جوش‌شیرین، محلول «3-آمونیوم اورتو فسفات» به عنوان الکترولیت به کار برده می‌شود.

.

بخش بعدی

.

.

مطالب مرتبط:

.

.

.