اتصال کوتاه

.

.

مدتی در فکر این بودم که راه حلی برای قلع‌اندودکردن فیبرهای دست‌ساز خودم پیدا کنم. یک راه برای انجام این کار استفاده از خمیر قلع است. مورد مصرف مهم دیگری که برای این روش متصور است، تعمیر سازهای برنجی – مانند ترومپت و شیپور – است، زیرا فقط کافیست محل اتصالات برنجی این سازها را با خمیر اندود کرد و سپس موضع را حرارت داد: در لحظه ای خمیر در محل اتصال روان می‌شود و آن را هوابند می‌کند.

مشکل، اما، اینجاست که خمیر قلع ارزان نیست و برای مقدار کمی از آن باید پول زیادی پرداخت کرد. بنابراین، من تصمیم گرفتم راه حلی برای ساختن خمیر قلع در خانه پیدا کنم. مدتی در انجمن‌های مختلف الکترونیک جستجو کردم و بالاخره در یکی از آن‌ها گفتگویی را دیدم که یک نفر به دیگری نوشته بود که به کمک سوهان، بلوکی از قلع لحیم کاری را تراشیده و پودر قلع حاصل را با ماده‌ی روان‌کننده یا گدازآور (فلاکس) مخلوط کرده و واقعاً خمیر قلعی به دست آورده که قابل استفاده بوده است. من تصمیم گرفتم که همین کار را تکرار کنم و در عمل دریافتم که این فرآیند خیلی ساده‌تر از آن است که فکرش را می‌کردم.

پیش از دست به کار شدن لازم است به خوانندگان هشدار دهم:

این مقاله فقط «برای اطلاع» است و من اکیداً توصیه می کنم موضوع آن را عملی نکنید. اما اگر به مسوولیت خودتان می‌خواهید این تجربه را انجام دهید، از خاطر نبرید که در این پروژه قلع لحیم‌کاری ساییده می‌شود. قلع لحیم‌کاری معمولی در حدود 40% سرب در خود دارد. سرب یک فلز بسیار سمّی است که به تندرستی انسان آسیب جدی وارد می‌کند. بنابراین، هنگام ساییدن قلع لحیم‌کاری ماسک بزنید و این کار را در جایی انجام دهید که هوای آن به خوبی تهویه می‌شود. هیچگاه این کار را در آشپزخانه انجام ندهید تا بعداً سرب در غذای شما وارد نشود. همچنین، اکیداً توصیه می‌شود که فایل‌های معرفی شده در پایان این نوشتار به دقت مطالعه شود.

.

به چه چیزهایی احتیاج داریم؟

1-     قلع لحیم‌کاری از نوع 50-50 یا 60-40: در این‌جا می‌توان از قلع‌های دارای فلاکس هم استفاده کرد، در صورتی که نوع فلاکس «پایه اسیدی» نباشد. چون این نوع فلاکس باعث خوردگی قلع می‌شود،

2-     یک سوهان نرم یا متوسط: هر چه سوهان ریزتر و نرم‌تر باشد، کیفیت خمیر حاصل بهتر خواهد بود،

3-     فلاکس لحیم‌کاری: هنگام خرید دقت شود که فلاکس از نوع «پایه اسیدی» نباشد،

4-     یک تُستِر اجاقی، یک اجاق برقی یا مشعل گازی.

.

.

آماده کردن تکه های قلع برای ذوب

1-     سیم قلعی را به قطعات کوچکی تقسیم می‌کنیم،

2-     تکه‌های بریده شده را درون محفظه‌ی کوچکی از جنس زرورق آلومینیوم قرار می‌دهیم. برای محکم کردن این محفظه، زرورق را چند بار تاه می‌زنیم. به این ترتیب یک «قوطی» موقتی درست می‌شود که باعث می‌شود قلع ذوب شده داخل اجاق یا روی پای شما نریزد.

.

.

گداختن سیم‌ها در اجاق

در این گام لازم است که تکه‌های بریده شده‌ی سیم قلع را گداخته و ذوب کنیم و آن را به شکل یک شمش کوچک درآوریم. من از یک توستر اجاقی (اجاق رومیزی) در بالاترین درجه حرارت‌اش استفاده کردم و در 40 دقیقه کار به انجام رسید. شما می‌توانید ظرف محتوی سیم‌های قلع را روی یک صفحه‌ی فلزی قرار داده و آن را روی شعله‌ی برقی یا گازی اجاق بگذارید. اعلان خطر: ظرف آلومینیومی دست‌ساز را مستقیم روی شعله نگیرید زیرا شعله می‌تواند پیش از هر چیز ظرف نازک آلومینیومی را ذوب یا اکسیده کند. نتیجه این خواهد شد که سطح اجاق با لایه‌ای از قلع مذاب پوشیده شود که رفع آن و تمیز کردن اجاق کار آسانی نخواهد بود. به اضافه‌ی این که اطمینان دارم شما قصد ندارید با کدبانوی منزل مشکل داشته باشید!

هنگامی که قلع گداخته و ذوب شد، آن را با احتیاط از اجاق بیرون آورید و بگذارید تا سرد و سفت شود. شکل ظاهری شمش حاصل اهمیت زیادی ندارد.

.

خنک کردن و آماده کردن شمش

.

.

پس از سرد شدن شمش، ظرف آلومینیومی را از آن جدا کنید. دقت کنید که هیچ ذره‌ای از زرورق آلومینیوم به شمش نچسبیده باشد. در غیر این صورت، ذرات آلومینیوم در خمیر قلع مخلوط می‌شوند و آن را غیر قابل استفاده خواهند کرد.

.

پودر کردن قلع با سوهان زدن به شمش

.

.

این گام بسیار ساده است: شمش را سوهان یا سمباده بزنید و آن را به صورت گَردِ ریزدانه‌ای درآورید. به یاد داشته باشید که اگر در این کار عجله کنید، گرد قلع حاصل، دانه‌بندی درشت‌تری خواهد داشت و از طرف دیگر، منجر به گرم شدن شمش خواهد شد. در نتیجه مجبور خواهید شد مرتب شمش را بچرخانید و سمت دیگر را سمباده/سوهان بزنید تا از ذوب نقطه‌ای آن جلوگیری کنید.

توجه شود که هنگام سمباده/سوهان زنی، دستکش کار به دست داشته و ماسک مناسب بر بینی و دهان زده باشید!

.

مخلوط کردن پودر قلع با فلاکس

.

.

در تصویر بالا دیده می‌شود که در این مخلوط مقدار پودر قلع خیلی زیادتر از مقدار فلاکس است که باعث چسبناکی خمیر شده و لازم است که مقدار بیشتری فلاکس به این مخلوط داد. با وجود این، همین خمیر هم برای نمایش کار با آن مناسب است.

.

نخستین آزمایش با خمیر دست‌ساز

.

.

پس از چند آزمایش بر روی فیبرهای مدار چاپی متفرقه، تصمیم گرفتم که از خمیر دست‌ساز قلع در یک پروژه‌ی واقعی استفاده کنم. هدف این پروژه ساخت یک «پیش‌تقویت‌کننده»ی معمولی که درون یک «میکروفن نواری» ساخت آر.سی.اِ. نصب می‌شود، بود که به این میکروفن صدای خوب و تغذیه و قابلیت استفاده در همه جا را تقدیم می‌کند.

چون برای نمایش کارکرد آن عجله داشتم، بی‌دقتی کردم و لایه‌ی محافظ ضدنور را درست و به طور کامل از همه جای نوارها و نقطه‌های مسی برنداشتم. به همین علت خمیر قلع نتوانست خود را به طور کامل روی سطوح مسی پهن کند. از این موضوع درسی آموخته شد: بار دیگر، فیبر را به‌جای خراشیدنِ سریع با سیم ظرف‌شویی، به مدت مناسب درون ماده‌ی پاک‌کننده (بکینگ پودر) قرار بده!

.

فیبر را با لایه‌ی نازکی از خمیر قلع بپوشانید

.

.

در آن لحظه که داشتم خمیر قلع را به فیبر می‌دادم، تصور می‌کردم که دارم مقدار خیلی کمی خمیر استفاده می‌کنم. اما، وقتی به نتیجه‌ی کار نگاه کنید، خواهید دید که می‌بایستی مقدار بسیار کمتری به کار می‌بردم. خیلی اهمیت ندارد که خمیر چگونه و با چه دقتی روی مدارهای مسی نشانده شده است، زیرا با ذوب‌شدن و روان‌شدن قلع و فلاکس، قلع خودش به شکلی جادویی راه خود را به سوی نوارها و نقطه‌های مسی پیدا می‌کند و آنها را می‌پوشاند.

نکته: به تجربه به من ثابت شده که برای بدست آوردن بهترین نتیجه در اسیدکاری، ظاهرکردن لایه‌ی حساس به نور و قلع‌اندود کردن فیبرهای مدار چاپی، استفاده از ماده‌ی تمیزکننده‌ی «آب‌ژاول» خیلی بهتر، سریع‌تر و تمیزتر از استفاده از آستون است. البته آب‌ژاول ماده‌ی خطرناکی است و هنگام کار با آن باید عینک کار به چشم و دستکش پلاستیکی به دست داشت، و آن را در جایی که هوا تهویه می‌شود، به کار بُرد. همچنین نباید فراموش کرد که آب‌ژاول به شدت رنگبَر است و قطره‌ای از آن می‌تواند لکه‌ی زشت و بازگشت‌ناپذیری بر روی لباس و فرش و موکت ایجاد کند.

.

گرم کردن فیبر

.

.

برای گرم کردن فیبر و خمیرِ روی آن من از یک هویه‌ی هوای داغ استفاده کردم. البته اگر اجاقی در اختیار باشد که بتواند در حدود 290 درجه‌ی سانتی‌گراد حرارت ایجاد کند، می‌توان از آن به خوبی استفاده کرد و فیبر را درون آن قرار داد.

.

در نزدیک پایانِ کار

.

.

پس از این که اندود قلع بر روی فیبر کامل شد، فیبر را لایه‌ای از فلاکس پوشانده است که باید از روی فیبر زدوده شود. در اینجا هم می‌توان از آب‌ژاول استفاده کرد، اما آب و صابون معمولی هم می‌تواند به کار گرفته شود. برای تمیزکردن فلاکس‌های سوخته، از اسفنج سخت ظرفشویی (اسکاچ) استفاده شود.

.

فیبر نهایی

.

.

همان گونه که دیده می‌شود، کیفیت کار برای نخستین بار بد نیست و هیچ «پل لحیم» و اتصالی به خاطر قلع اضافی روی فیبر بوجود نیامده است. به نظر می‌رسد که روی این فیبر بتوان چند افزاره‌ی نصب سطحی (اس.ام.دی.) را به آسانی لحیم کرد.

.

نتیجه‌ی نهایی

نتیجه‌ی این کار را می‌توان چنین جمع‌بندی کرد که آن مقدار خمیر قلعی که ممکن است تا آخر عمر برای کارهای الکترونیک آماتوری کفایت کند، با کم‌ترین زحمت و هزینه در خانه و با وسایل و ابزار ساده تولید شد.

.

.

مطالب مرتبط:

فوت و فن سفیدگری در الکترونیک

چند کلمه در مورد چند و چون کار با خمیر لحیم کاری

لحیم کاری افزاره های نصب سطحی (SMD): چند نکته در مورد خمیر قلع

لحیم کاری قطعات نصب سطحی (اس.ام.دی.)

آشنایی با افزاره های نصب سطحی از نوع MELF

مسمومیت سرب

مسمومیت با سرب و علائم آن

نظام مراقبت در مسمومیت با سرب

فلاکس یا روان‌کننده

.

.

.